Podstawowym aktem prawnym, reguluj?cym sposób za?atwiania spraw przez organy administracji publicznej jest ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks post?powania administracyjnego - w skrócie okre?lana jako k.p.a. (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1257) Zatem do tej ustawy winni przede wszystkim si?gn?? wszyscy zainteresowani w celu pog??bienia wiedzy o zagadnieniach poruszonych w tej informacji.

Podstawowe prawa obywatela w urz?dzie

Prawo uzyskiwania informacji

Obywatel ma prawo ??da?, ?eby urz?dnik szczegó?owo poinformowa? go o wszystkich okoliczno?ciach faktycznych i prawnych, które mog? wp?yn?? na ustalenie jego praw i obowi?zków b?d?cych przedmiotem post?powania administracyjnego. Dzia?ania urz?du powinny zapobiega? poniesieniu przez zainteresowan? osob? szkody wynikaj?cej z nieznajomo?ci przepisów prawa.

W razie pojawienia si? jakichkolwiek w?tpliwo?ci, obywatel powinien zwróci? si? o wyja?nienia do urz?dnika, zajmuj?cego si? zagadnieniami, których te w?tpliwo?ci dotycz?. Jest on zobowi?zany takich wyja?nie? udzieli?. Je?eli zapytany urz?dnik nie zajmuje si? dan? problematyk?, powinien on ustali? i wskaza? osob? kompetentn? do udzielenia niezb?dnych wyja?nie? i wskazówek.

Ponadto strona ma prawo wgl?du w akta sprawy, sporz?dzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przys?uguje równie? po zako?czeniu post?powania. Obywatel ma równie? prawo ??da? uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania mu z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów (o ile jest to uzasadnione wa?nym interesem strony).

Podstawa prawna: art. 9 k.p.a. i art. 73 k.p.a.

Terminy za?atwienia sprawy przez urz?d

Obywatel ma prawo ??da? terminowego za?atwiania spraw przez urz?d. Poni?ej wskazane s? obowi?zuj?ce terminy za?atwiania spraw.

Sprawy powinny by? za?atwiane w urz?dzie bez zb?dnej zw?oki. Warunkiem niezw?ocznego za?atwienia sprawy jest przedstawienie przez zainteresowan? osob? odpowiednich dokumentów. Urz?d powinien tak?e za?atwi? spraw? niezw?ocznie, je?eli posiada wszystkie informacje potrzebne do jej za?atwienia lub gdy nie wymaga to gromadzenia dowodów, informacji lub wyja?nie?.

Z punktu widzenia obywatela najkorzystniejsze jest oczywi?cie za?atwianie spraw od r?ki, w czasie pierwszej bytno?ci w urz?dzie. Najcz??ciej jednak na rozstrzygni?cie sprawy trzeba poczeka?. W takim wypadku urz?d powinien poinformowa? o tym obywatela i okre?li? termin, w jakim to rozstrzygni?cie nast?pi. Na ??danie obywatela urz?d zobowi?zany jest przes?a? wydan? decyzj? lub postanowienie pod wskazanym adresem.

Je?eli konieczne jest wyja?nianie jakichkolwiek w?tpliwo?ci dotycz?cych sprawy, urz?d powinien te okoliczno?ci wyja?ni? oraz rozstrzygn?? spraw? w ci?gu jednego miesi?ca od dnia z?o?enia wniosku wraz z dokumentami. K.p.a. okre?la, i? za?atwienie sprawy wymagaj?cej post?powania wyja?niaj?cego powinno nast?pi? nie pó?niej ni? w ci?gu miesi?ca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie pó?niej ni? ci?gu dwóch miesi?cy.

Je?eli sprawa jest prowadzona w post?powaniu odwo?awczym, wówczas urz?d ma miesi?c na jej za?atwienie – od dnia otrzymania odwo?ania.

Je?eli strona odwo?uje si? od decyzji lub postanowienia do organu wy?szego stopnia, wówczas ta instancja powinna rozstrzygn?? spraw? w ci?gu jednego miesi?ca. Niekiedy terminy, o których mowa powy?ej, mog? zosta? przekroczone. Przed?u?enie terminów mo?e nast?pi? w szczególno?ci wówczas, gdy opó?nienie wynika z winy samego zainteresowanego (np. je?eli nie dostarczy? on dokumentów, do których dostarczenia by? zobowi?zany) albo z przyczyn niezale?nych od urz?du.

Urz?d jest obowi?zany powiadomi? zainteresowanego o ka?dym przypadku nieza?atwienia sprawy w terminie, podaj?c przyczyny zw?oki i wskazuj?c nowy termin za?atwienia sprawy oraz pouczaj?c o prawie do wniesienia ponaglenia. Obowi?zki te ci??? na urz?dzie równie? w przypadku zw?oki w za?atwieniu sprawy z przyczyn niezale?nych od urz?du.

Podstawa prawna: art. 35 i art. 36 oraz art. 12 k.p.a.

Wymagane dokumenty

Przed z?o?eniem wniosku w okre?lonej sprawie nale?y dowiedzie? si?, jakie dokumenty b?d? musia?y zosta? z?o?one razem z tym wnioskiem.

Szczegó?owej informacji na ten temat powinien udzieli? urz?dnik, zajmuj?cy si? za?atwianiem danego rodzaju spraw. Nale?y si? upewni?, czy informacja o wymaganych dokumentach jest pe?na.

Op?ata skarbowa

Obywatel ma prawo do uzyskania informacji na temat odp?atno?ci zwi?zanej ze z?o?eniem wniosku. Urz?dnik powinien go tak?e poinformowa?, czy z?o?enie wniosku ??czy si? z konieczno?ci? uiszczenia op?aty skarbowej oraz poda? wysoko?? tej op?aty i sposób jej uiszczenia. Najcz??ciej op?at? skarbow? mo?na ui?ci? w kasie w siedzibie urz?du. Nale?y jednak upewni? si?, w jakich godzinach kasa jest otwarta, poniewa? cz?sto godziny pracy kasy s? krótsze ni? godziny pracy urz?du. Wysoko?? op?aty skarbowej mo?na ustali? tak?e na podstawie odpowiednich przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o op?acie skarbowej (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1044).

Odwo?ania

Obywatel ma prawo odwo?ywania si? od decyzji wydanej przez urz?d w pierwszej instancji do organu wy?szego stopnia. Urz?d obowi?zany jest do ka?dorazowego umieszczenia na decyzji informacji (pouczenie) o mo?liwo?ciach odwo?ania si?. W pouczeniu takim urz?d okre?la, do którego organu mo?na si? odwo?a? oraz w jakim terminie mo?na wnie?? odwo?anie. Odwo?anie wnosi si? do organu wy?szej instancji w ci?gu 14 dni od dnia dor?czenia decyzji stronom post?powania, za po?rednictwem organu, który wyda? decyzj?. Nale?y jednak pami?ta?, ?e przepisy szczególne mog? przewidywa? inne terminy do wniesienia odwo?ania. Tre?? odwo?ania nie musi spe?nia? szczególnych wymogów. Zupe?nie wystarczy, je?eli wynika z niej, ?e obywatel jest niezadowolony z rozstrzygni?cia. Poniewa? jednak przytoczenie istotnych argumentów faktycznych i prawnych mo?e mie? znaczenie dla rozstrzygni?cia sprawy przez organ wy?szej instancji, w niektórych, bardziej skomplikowanych sytuacjach warto skorzysta? z pomocy radcy prawnego, adwokata lub doradcy z organizacji spo?ecznej zajmuj?cej si? pomoc? obywatelom. Co bardzo istotne, wniesienie odwo?ania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji, za wyj?tkiem przypadków, gdy decyzji zosta? nadany rygor natychmiastowej wykonalno?ci (art. 108 k.p.a.) i gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.

Nadmieni? nale?y, ?e w toku post?powania urz?d mo?e wydawa? postanowienia, które dotycz? poszczególnych kwestii wynikaj?cych w toku post?powania, lecz nie rozstrzygaj? o istocie sprawy, chyba ?e przepisy k.p.a. stanowi? inaczej. Na postanowienia s?u?y za?alenie lub skarga do s?du administracyjnego. Informacje o trybie odwo?awczym do którego obywatel ma prawo musz? si? znale?? w tre?ci wydanego postanowienia, w formie odpowiedniego pouczenia.

Podstawa prawna: art. 123-124, art. 127-130 k.p.a.

Prawo zaskar?ania do s?du administracyjnego

Je?eli decyzja jest niezgodna z prawem, to mo?na j? zaskar?y? do S?du Administracyjnego. Skarg? mo?na wnie?? jedynie po wyczerpaniu mo?liwo?ci odwo?ywania si? od decyzji. Zainteresowana osoba ma na z?o?enie skargi 30 dni od dnia uzyskania wiadomo?ci o decyzji. Od z?o?onej skargi nale?y op?aci? wpis. S?d Administracyjny rozpoznaje równie? skargi na bezczynno?? organów. Kwestie dotycz?ce funkcjonowania s?dów i drogi s?dowej uregulowane zosta?y w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o post?powaniu przed s?dami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1369)

Skargi i wnioski

Obywatel ma prawo sk?ada? petycje, wnioski i skargi w zwi?zku z dzia?alno?ci? urz?du. Skargi mo?na sk?ada? we w?asnym imieniu, w interesie publicznym, a tak?e w imieniu innych osób, je?eli uzyska si? na to ich zgod?. Petycje, skargi i wnioski mo?na kierowa? w szczególno?ci do organów pa?stwowych (np. do ministra, wojewody) oraz do organów samorz?du terytorialnego (do Burmistrza i Rady Miejskiej). W?a?ciwe organy administracji rozpatruj? oraz za?atwiaj? skargi i wnioski w ramach swojej w?a?ciwo?ci.

Podstawa prawna: art. 63 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 221-223 k.p.a.

Przedmiotem skargi mo?e by? w szczególno?ci zaniedbanie lub nienale?yte wykonywanie zada? przez w?a?ciwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworz?dno?ci lub interesów skar??cych, a tak?e przewlek?e lub biurokratyczne za?atwianie spraw. Skargi nale?y sk?ada? do organów w?a?ciwych do ich rozpatrzenia.

Podstawa prawna: art. 227 k.p.a.